MAHKEMESİ :Sulh Hukuk Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : Derneğin Kendiliğinden Sona Erdiğinin Tespiti


Taraflar arasında görülen ve yukarıda açıklanan davada yapılan yargılama sonunda Mahkemece, davanın kısmen kabulüne karar verilmiş olup hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece dosya incelendi, gereği düşünüldü.

K A R A R

... Valiliği İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün 03/05/2013 tarihli 210-04/691 sayılı yazısı ile, ... İlinde faaliyet gösteren " ... Üreticiler Birliğinin " 13/01/2007 tarihinden bu yana, " ... İlçesi ... Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliğinin"de 31/12/2010 tarihinden bu yana olağan genel kurullarını yapmadıklarını, 5200 sayılı Üretici Birlikleri Kanunu 20. maddesi yollaması ile 5253 sayılı Dernekler Kanunu 34. maddesi yollaması ile de 4721 sayılı TMK"nin 87. maddesine göre adı geçen birliklerin kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar verilmesini istemişlerdir.
Mahkemece, ... İli, ... Üreticileri Yönetim Kurulu Üyelerinden ... "nun vefat etmesi nedeni ile hakkında açılan davanın reddine, ... İlçesi ... Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliği hakkında açılan davanın reddine, ... İli, ... Üreticileri Birliği hakkında açılan davanın kabulü ile, ... İli, ... Üreticileri Birliği"nin TMK"nin 87/5 maddesi uyarınca kendiliğinden sona erdiğinin tespitine, karar verilmiştir.
Hüküm, davacı vekili tarafından, ... İlçesi ... Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliği yönünden temyiz edilmiş olup, temyiz incelemesi buna yönelik olarak yapılmıştır.
1. Dava dilekçesinde, davalı birliklerin kendiliğinden sona erdiğinin tespitine karar verilmesi istenilmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 115. maddesinde, mahkemenin dava şartlarının mevcut olup olmadığını, davanın her aşamasında kendiliğinden araştıracağı, dava şartı noksanlığını tespit ederse davanın usulden reddine karar vereceği, ancak, dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verileceği, bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse davayı dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddedeceği; 119. maddesinde ise, tahdidi olarak dava dilekçesinde bulunması gereken hususlar sayılarak ikinci fıkrasında da dava dilekçesinde bulunması gereken bu unsurlardan mahkemenin adı, dava konusu ve değeri, vakıalar, deliller ve hukuki sebepler dışında kalanlardan herhangi birinin eksik bırakılmış, yazılmamış olması durumunda hakimin davacıya eksikliğin tamamlanması için kesin süre vermesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Gerek 115 ve gerekse 119. maddelerde verilen kesin sürenin bir haftalık süre olacağı da belirtilmiştir. Bu süre içinde eksikliğin tamamlanmaması halinde dava açılmamış sayılır. HMK"nin "Hâkimin Davayı Aydınlatma Ödevi" başlığını taşıyan 31.maddesinde; "Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir." hükmü yer almaktadır.
Somut olayda; ... Valiliği İl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından ilgili sıfatı ile mahkemeye verilen yazının usulüne uygun dava dilekçesi niteliğinde olmadığı, yasada belirtilen hususları içermediği gibi hakim tarafından davacıya eksikliklerin tamamlanması için kesin süre de verilmediği anlaşılmaktadır. Gerçekleşen bu durum karşısında mahkemece yukarıda açıklanan hususlar dikkate alınmadan ve davacıya eksikliklerin tamamlanması için kesin süre verilmeden davanın kabulüne karar verilmesi,
2. ... İlçesi ... Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliği Tüzüğü 21. maddesinde bu tüzükte açık hüküm bulunmayan durumlarda 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu ile konuya ilişkin genel hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu"nun 20. maddesi bu kanunda hüküm bulunmayan hallerde genel hükümler ile 2908 sayılı Dernekler Kanunu"nun ilgili hükümlerinin uygulanacağı hükmüne yer vermiştir. Dernekler Kanunu"nun 34. maddesi 2. cümlesi “ Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde aynı konuları düzenleyen 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu"nun ilgili hükümlerine atıf yapılmış sayılır.” 36.maddesi 2. cümlesinde ise “ Bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu"nun hükümleri uygulanır.” hükmünü içermektedir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 6. maddesinde; genel yetkili mahkemenin, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi olduğu, yerleşim yerinin, Türk Medeni Kanunun hükümlerine göre belirleneceği, 14/2.maddesinde ise, dernek ile üyeler arasındaki davaların dernek merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede bakılacağı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu"nun 51. maddesinde; tüzel kişinin yerleşim yerinin, kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça işlerinin yönetildiği yer olduğu, 5253 sayılı Dernekler Kanunu"nun 2. maddesinde ise; bu Kanunun uygulanmasında, derneğin yerleşim yerinin, derneğin yönetim faaliyetlerinin yürütüldüğü yeri, dernek merkezinin ise derneğin yerleşim yerinin bulunduğu il veya ilçeyi ifade ettiği hükme bağlanmıştır.
Somut olayda, ... Valiliği İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafından Türk Medenî Kanunu"nun 87. maddesi uyarınca davalı Derneğin feshine karar verilmesi istemiyle ..."de dava açıldığı, davalı Derneğin tüzüğünde merkezinin ... (... Adliyesi yargı çevresinde) olarak belirtildiği anlaşılmaktadır. Derneklerle ilgili mevzuatta düzenlenen davaların dernek merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede bakılacağına dair yetki kuralı kesin nitelikte olup kamu düzenine ilişkin olduğundan mahkemece re"sen gözönüne alınması gerekir.
Yukarıda gösterilen yasal düzenlemeler ve yapılan açıklamalar dikkate alındığında, ... Valiliği İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün özel hukuk alanında derneğin feshi istemiyle açtığı davada kesin yetki kuralı gözetilerek derneğin merkezinin bulunduğu ... Sulh Hukuk Mahkemesi yetkili olduğundan, ... İlçesi ... Ürünleri Tarımsal Üreticiler Birliğinin feshi istemi ile açılan davanın yetki yönünden reddine karar verilmesi gerekirken, işin esasına girilerek davanın reddi doğru görülmemiştir.
SONUÇ: Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK"un 428.maddesi gereğince BOZULMASINA, HUMK"un 440/III-1, 2, 3 ve 4. bentleri gereğince ilama karşı karar düzeltme yolu kapalı bulunduğuna, 28/02/2019 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.